Sloboda interneta u svijetu opada 13. godinu zaredom, navodi se u izvještaju Freedom Housea. Stanje se pogoršalo u 29, a poboljšalo u 20 zemalja.
Iako razvoj vještačke inteligencije (AI) pruža dobrobiti, koristi se i za jačanje digitalne represije. Freedom House ističe da vlade koriste automatizirane sisteme kako bi ojačale kontrolu nad informacijama i on line cenzuru.
Istovremeno, distributeri dezinformacija posežu za alatima vještačke inteligencije da bi dodatno zamaglili granice između stvarnosti i obmane.
Freedom House konstatira da iako su inovacije u vještačkoj inteligenciji doprinijele padu slobode interneta, i dalje se šire stariji oblici digitalne represije. Upozoravaju da se vještačka inteligencija može koristiti za pojačavanje cenzure, nadzora i širenje dezinformacija.
U Iranu je zabilježen najveći pad, jer su vlasti zatvorile internet servise i blokirale društvene mreže kako bi ugušile antivladine proteste, dok je Kina devetu godinu zaredom zadržala titulu najgoreg okruženja za slobodu interneta na svijetu.
U rekordnih 55 od 70 zemalja (koje čine 88 posto korisnika interneta u svetu) obuhvaćenih izvještajem, ljudi su zatvarani ili na drugi način proganjani zbog izražavanja svojih političkih, društvenih ili vjerskih stavova, dok su fizički napadani ili ubijani zbog komentara na mreži u 41 zemlji.
Najdrastičniji slučajevi su Mijanmar i Iran, čiji su autoritarni režimi pogubili ljude po optužbi za krivična dijela zbog iskazivanja njihovih stavova na internetu.
– Vještačka inteligencija se može koristiti za pojačavanje cenzure, nadzora i širenje dezinformacija. Ovo je kritično pitanje za naše vrijeme, pošto su ljudska prava na internetu ključna meta današnjih autokrata – rekao je Michael J. Abramowitz, predsjednik Freedom Housea.
Demokratske države bi trebalo da pojačaju regulativu vještačke inteligencije u cilju osiguranja više transparentnosti, efikasnih mehanizama nadzora i dale prioritet zaštiti ljudskih prava, istakao je Abramowitz.
Najveći pad na skali od 100 tačaka u izvještaju dogodio se u Iranu (-5), zatim na Filipinima (-4), u Bjelorusiji (-3), Kostariki (-3) i Nikaragvi (-3).
Sa pojavom chatbotova koje je omogućila vještačka inteligencija, širom svijeta započela je borba protiv talasa grube digitalne represije.
Ona nigdje nije tako očigledna kao u Iranu. Nakon što je smrt Mahse Amini u pritvoru izazvala proteste širom zemlje u septembru 2022. godine, režim je povremeno ograničavao internet konekciju i blokirao WhatsApp i Instagram, jedine međunarodne platforme društvenih medija koje su bile dostupne u zemlji.
Žestoki udari na slobodu izražavanja postali su rutina u Kini, koja je devetu godinu zaredom zadržala titulu najgoreg okruženja za slobodu interneta, navodi se u izvještaju Freedom Housea.
Mjanmar je ove godine bio drugo najrepresivnije okruženje na svetu za slobodu interneta. Pod vojnom vlašću od puča 2021. godine, korisnici interneta u zemlji nastavili su da izražavaju podršku demokratskom pokretu otpora ili žale za žrtvama huntinog nasilja, uz veliki lični rizik.
Broj zemalja u kojima vlasti provode široko rasprostranjena hapšenja i izriču višegodišnje zatvorske kazne za on line aktivnosti naglo se povećao tokom protekle decenije, sa 18 u 2014. godine na 31 u 2023. godini.
Da bi zaštitili slobodu interneta, pristalice demokratije moraju da prilagode lekcije naučene iz prethodnih izazova i primijene ih na vještačku inteligenciju.
Pretjerano oslanjanje demokratija na samoregulaciju privatnih kompanija ostavilo je ljudska prava izložena raznim prijetnjama u digitalnom dobu, a smanjenje resursa u tehnološkom sektoru moglo bi da pogorša taj nedostatak.
U cilju zaštite slobodnog i otvorenog interneta, demokratski kreatori politike – koji rade rame uz rame sa stručnjacima iz civilnog društva iz cijelog svijeta – trebalo bi da uspostave snažne standarde zasnovane na ljudskim pravima za državne i nedržavne aktere koji razvijaju ili primjenjuju alate vještačke inteligencije, uključujući snažnu transparentnost i nezavisni nadzor, navodi se u izvještaju Freedom Housea.
Izvor: RSE
