Prošlo je više od pola godine od posljednjih Opštih izbora u Bosni i Hercegovini, što je sasvim dovoljno vremena da se osvrnemo i da analiziramo glavne teme o kojima se govorilo i pisalo tokom predizborne kampanje. Mediji i građani su u predizbornoj kampanji bili bombardovani različitim temama koje su predstavljane kao „najvažnije“ i „sigurno tačne“, da bi se kasnije ispostavilo da je većina njih imala samo jedan cilj: instrumentalizacija sa svrhom dobijanja što više glasova.

Kako bi ova analiza bila konkretna i kako bi ponudila medijima i građanima lekcije koje se mogu izvesti iz recentne prošlosti, ovdje navodimo tri teme iz medijskog diskursa u Republici Srpskoj: slučaj „Pravde za Davida“ i smrti Davida Dragičevića, slučaj postizbornih dogovora i slučaj „obojenih revolucija“ u Banjaluci.

Slučaj „David Dragičević“ kao vodeća tema

Prije nekoliko dana su uklonjeni i posljednji simboli u Banjaluci koji su svjedočili o ubistvu Davida Dragičevića. U jeku predizborne kampanje, u septembru 2018. godine, ništa nije upućivalo na takav scenario: najavljivani i održavani su veliki protesti građana i grupe „Pravda za Davida“, vlast je bila prinuđena da se bavi tom temom (htjela to ili ne), dio opozicije je gradio svoj izborni program oko ovog slučaja, dok se najmanje pričalo o najvažnijoj stvari: zašto nadležni organi za šest mjeseci nisu napravili pomak u istrazi?

Iz današnje perspektive možemo reći da je vlast u Republici Srpskoj instrumentalizovala određene medije, prije svih RTRS, agenciju Srna i Alternativnu televiziju, kako bi svoje simboličke i realne aktivnosti prikazala u svoju korist. Do predizborne kampanje je bilo jasno da vlast nije uradila dovoljno kada je u pitanju sporna konferencija za medije 26. marta 2018. godine, što su navedeni mediji u potpunosti zanemarili. Naravno, nivo propagande je podignut na veći nivo, jer su se iskoristile mogućnosti novih medija: navedeni mediji nisu samostalno proizvodili dezinformacije, nego su koristili portale bez impresuma, kao što je Infosrpska. Na taj način su umanjivali značaj građanskih protesta tokom predizborne kampanje, a realne akcije vlasti smo mogli vidjeti krajem decembra: kada su završili izbori i formiranje vlasti, policija je izašla na ulice i „počistila“ narod sa njih (i simbolički i fizički).

Druga stvar koju možemo analizirati je vezana za izjave tadašnjeg predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika, koji je u nekoliko navrata rekao kako će „nakon izbora počistiti Davora Dragičevića sa Trga Krajine“. Bilo je tu i drugih izjava koje su najviše govorile o besmislu političke komunikacije: javno se izvinjavao Davoru Dragičeviću kao ocu, pa ga je prozivao da se nedemokratski bori protiv institucija, da bi onda izjavljivao kako treba „fizički upasti“ u Tužilaštvo RS i istjerati na ulicu one koji ne rade na slučaju. Danas se može vidjeti da je jedno „obećanje“ ispunjeno, a to je da Davor Dragičević, pa ni tijelo Davida Dragičevića – više nisu u Republici Srpskoj.

Opozicija je takođe u najvećoj mjeri instrumentalizovala slučaj Davida Dragičevića, iako im se ne može prigovoriti činjenica da su od početka većinski bili uključeni u proteste i akcije grupe „Pravda za Davida“. Ono što se danas može zaključiti je slično kao u prethodnom primjeru: opozicija je bila uz narod dok god im je to bilo u interesu (uz rijetke izuzetke), da bi prilikom formiranja vlasti potpuno zaboravili na svoja obećanja i tvrdnje prilikom predizborne kampanje. Udruženje građana „Restart Srpska“ je u medijima kritikovalo određene kandidate PDP-a koji su se, prema njihovom mišljenju, ponašali nedosljedno: obećavali su da neće prihvatiti mandate dok se ne razriješi ubistvo Davida Dragičevića, da bi danas sjedili u klupama Narodne Skupštine Republike Srpske.

Postizborni dogovori kao iluzija demokratije

Ako posmatramo u najširem smislu, mediji iz prethodnog izbornog ciklusa mogu naučiti samo jednu lekciju: ako se političke partije ponašaju na ovakav način, onda je nepristrasno izvještavanje (koje je nekima zakonska obaveza) nepotrebno!? Oni mediji koji su objektivno izvještavali o jedinstvu DNS-a, o Draganu Čaviću kao dosljednom političaru, o Obrenu Petroviću kao stubu SDS-a u Doboju – ustvari su pisali neistine. Medijima se u užem smislu svakako ne može prigovoriti, neki od njih su profesionalno obavljali svoju javnu svrhu, ali ako govorimo suštinski o informisanju javnosti, onda su i oni bili samo instrumenti ličnih interesa.

DNS danas više nije jedinstven, razbijen je na dva potpuno odvojena dijela: na „izvorni“ DNS Marka Pavića i novoformirani DEMOS Nedeljka Čubrilovića. Ko je glasao za program jedinstvenog DNS-a, glasao je za ispunjavanje partikularnih interesa određenih političkih ličnosti. Ko je glasao za Dragana Čavića, predsjednika NDP-a, nije glasao za jak opozicioni glas jednog od najvećih kritičara vlasti u prethodnih 12 godina, nego je glasao za Dragana Čavića, koalicionog partnera SNSD-a; isto tako, ko je glasao za „stub SDS-a“ u Doboju, Obrena Petrovića, glasao je za potencijalnog šefa gradskog odbora SNSD-a u Doboju.

Dakle, medijska analiza pokazuje da je većina vijesti prije izbora netačna. Izvještavanje profesionalnih medija jeste bilo tačno, ali suštinski neistinito, jer oni ne mogu predviđati dosljednost političkih aktera.

Obojene revolucije kao obojene laži

Obojene revolucije u Republici Srpskoj nisu prave revolucije, nego laži obojene određenim partijskim predznakom, a sve u cilju stvaranja atmosfere straha prije izbora. Tokom predizborne kampanje 2018. godine, mogli smo vidjeti desetine članaka o tome kako se u Banjaluci sprema „obojena revolucija“, koja ima za cilj svrgavanje legalnih i legitimnih institucija. Tako smo mogli čitati o 40 britanskih vojnika „za koje je odgovoran Mladen Ivanić“, a koji su britanski špijuni koji rade na „rušenju Republike Srpske“. Alternativna televizija je „izvještavala“ o jednom „stručnjaku za obojene revolucije“ koji se nalazi na Trgu Krajine i koji pomaže „Pravdi za Davida“. Neke od tih tekstova pisali su i profesori sa Univerziteta u Banjaluci, a najpoznatiji je slučaj dekana Fakulteta bezbjednosnih nauka, Predraga Ćeranića, koji je nekoliko puta pisao o „obojenim revolucijama“ i „sigurnom nasilju koje se sprema na izborima“.

Šta vidimo danas? Obojene revolucije nema, građanski protesti i mirna okupljanja su simbolički i fizički ugašeni. Niko ne zna gdje je 40 britanskih špijuna, dok se o „stručnjaku“ sa Trga uopšte ne govori, jer nikada nije ni postojao. Predrag Ćeranić koji je najavljivao krvave revolucije još nije napisao objašnjenje zašto je lagao, zašto je širio atmosferu straha i prema kojim naučnim kriterijumima je ocjenjivao ko je špijun, a ko prijatelj naroda.

Zaključak ove analize se nameće sam po sebi: ako se mediji instrumentalizuju, bilo putem političkog uticaja ili iznošenja laži, građani i javni interes su na gubitku. Kada političke partije dođu do planiranog cilja, na bilo koji način, sva pisanja medija i pozivanje na odgovornost prema građanima/biračima više nemaju smisla, jer su oni svjesni da medijska pažnja ne traje dugo.