Partneri iz konzorcijuma MFRR objavili su najnovije izdanje svog Monitoring izvještaja koji dokumentira kršenja slobode medija od januara do decembra 2023. godine u kojem je evidentirano 1.117 slučajeva kršenja slobode medija u državama članicama Evropske unije i zemljama kandidatkinjama za članstvo u EU.
U Evropskoj uniji zabilježena su 602 upozorenja, dok je 515 registrirano u zemljama kandidatkinjama. Glavni izvor napada u EU i dalje su privatne osobe (gotovo 33 posto slučajeva), a slijede javni funkcioneri (17,9 posto) i policija i državna sigurnost (12,6 posto).
Ubijena su tri medijska radnika – dva u Ukrajini i jedan u Albaniji.
U Ukrajini je zabilježeno 149 kršenja sloboda medija, što je blagi porast u odnosu na prošlogodišnjih 147 upozorenja. MFRR je počeo da nadgleda Ukrajinu odmah nakon potpune invazije 2022. godine.
Oko 20,6 posto svih incidenata u EU uključivalo je neku vrstu fizičkog napada. Značajan broj incidenata uključivao je slučajeve napada na imovinu (17,4 posto) i cenzuru (15,9 posto).
U državama članicama EU, verbalni napadi (35,9 posto) činili su najveći broj upozorenja, zatim pravni incidenti (24,9 posto) i fizički napadi, koji čine 20,6 posto ukupnih incidenata. U zemljama kandidatima za članstvo u EU, pravni incidenti su bili u prvom planu (29,7 posto), a zatim verbalni napadi kao što je uznemiravanje na drugom mjestu sa 27,2 posto.
Najnoviji monitoring izvještaj, koji su izradili Evropski centar za slobodu štampe i medija (ECPMF), Međunarodni institut za štampu (IPI) i Evropska federacija novinara (EFJ) kao i dio MFRR platforme, prikuplja i analizira sva zabilježena kršenja slobode medija na platformi Mapping Media Freedom.
Izvještaj za 2023. godinu počinje tematskim poglavljem o ratu u Ukrajini i njegovim posljedicama po slobodu štampe. MFRR je zabilježio ukupno 149 upozorenja tokom 2023. godine koji su se ticali 220 različitih medijskih subjekata.
Distributed Denial of Service (DDoS) napadi postali su istaknuti u Mađarskoj i drugim zemljama u Evropi. Nažalost, broj ovakvih slučajeva se udvostručio u odnosu na prethodnu godinu, sa 61 upozorenjem za 112 osobe ili subjekata povezana s medijima.
Treće tematsko poglavlje posvećeno je populističkim napadima na slobodu medija u Evropi, od verbalnog uznemiravanja i cenzure, do pravnih napada i zakona o „stranim agentima“, dok se završno poglavlje fokusira na građanske i krivične tužbe protiv novinara i medija. Partneri MFRR-a su 2023. godine zabilježili 20 pravnih slučajeva koji sadrže oznake SLAPP-a.
Dokument uključuje izvještaje zemalja koji nude rezime najrelevantnijih prijetnji u zemljama Evropske unije: Francuska, Holandija, Italija, Mađarska, Španija, Finska i Slovačka i u zemljama kandidatkinjama za članstvo u EU: Srbija, Albanija, Bosna i Hercegovina i Turska.
Izvještaj navodi da je u prošloj godini u BiH zabilježeno 26 upozorenja, 35 napada. S 26 upozorenja Bosna i Hercegovina napravila je korak unazad u smislu slobode medija. Dodjela kandidatskog statusa za članstvo u EU u decembru 2022. godine poklopila se s povećanjem pritiska na novinare.
– Verbalni napadi (devet upozorenja), pravni incidenti (8), prijetnje na imovinu kao što su automobili (5), cenzura (2) i dokumentirani fizički napadi (2) počinjeni su protiv 35 osoba ili subjekata povezanih s medijima – navodi se u izvještaju.
Situacija je bila posebno alarmantna u Republika Srpska (RS) u kojem predsjednik Milorad Dodik guši zakonsko okruženje za obavljanje novinarske djelatnosti i koristi neprijateljsku retoriku za ocrnjivanje novinara i stigmatiziranje kritičkog izvještavanja. Polovina dojava (13) je zabilježeno u RS-u.
Troje novinara ispitano je u policiji u vezi s člankom koji je napisao reporter Nikola Morača. Novinarku N1 Snežanu Mitrović Milorad Dodik optužio je da koristi “antisrpski narativ” i insinuirao da “specijalna služba” prati “sve” što ona ili N1 rade.
Teški napad počinila je grupa huligana nad četvero novinara u Banja Luci (RS) nakon što je policija zabranila planirani LGBTQ skup. Grupa od 20 do 30 ljudi, opremljena sa metalnim palicama i staklenim bocama, fizički je napala novinare, koji su potom evakuirani.
Tokom misije MFRR-a organizirane u oktobru 2023. godine delegacija je pregledala alarmantan paket zakona u Republici Srpskoj, kojim je rekriminalizirana kleveta, potom nacrt zakona o registru udruženja po uzoru na zakonodavstvo o ‘stranim agentima’ i prijedlog novog zakona o medijima.
Pravni okvir je problematičan i u Federaciji BiH. Na nivou Kantona Sarajevo, novi nacrt zakona ‘o javnom redu i miru predviđa uvođenje prekršaja za ‘lažne vijesti’.
Također, na državnom nivou nedavno je usvojen zakon o slobodi pristupa informacijama kojim je ustanovljen regulatorni režim koji predviđa brojne iznimke od objavljivanja informacija o pitanjima od javnog interesa.
Izvor: MFRR
