Male organizacije poput ReStarta ne mogu promijeniti politički sistem, ali mogu poljuljati status quo otvarajući vrata društvenim promjenama

ReStart Srpska, udruženje građana koje je osnovano u Banjaluci s ciljem da se bori protiv partokratije u društvu, privuklo je mnogo pažnje u proteklih nekoliko mjeseci. Od udruženja koje se nakon osnivanja bavilo uglavnom pisanjem tekstova i objavljivanjem videomaterijala na sajtu, preraslo je u organizaciju koja piše peticije, poziva na proteste i komentariše aktuelnu političku situaciju u Republici Srpskoj. U njihovoj borbi za pravednije društvo su im se pridružili i neki opozicioni odbornici i poslanici (prvenstveno Draško Stanivuković iz PDP-a), što im je istovremeno i pomoglo i odmoglo.

Iako su se pojavljivali i ranije u određenim medijima, ReStart Srpska se prvi put konkretno pojavio u medijima povodom protesta protiv ministra Dane Maleševića. Akcija se zvala “Zatvori škole, kupi Audi”, a pored malih okupljanja ispred zgrade Vlade Republike Srpske, kulminirala je protestom 8. avgusta u parku “Mladen Stojanović”. Ovaj događaj je organizovan nakon što su se istovremeno pojavile dvije informacije: ministar prosvjete i kulture RS-a je najavio zatvaranje 15 osnovnih škola u kojima nema dovoljno đaka; isti ministar je najavio da kupuje novo službeno vozilo, čija cijena je preko 120.000 KM. Druga velika akcija koju su organizovali (uz pomoć nekoliko odbornika i poslanika opozicije) odigrala se 20. septembra, nakon što se nisu ispunili zahtjevi poslije prvog protesta.

Posmatranjem djelovanja ReStarta iz ugla odnosa s javnošću, analiziraćemo da li su akcije sprovedene poštujući principe privlačenja pažnje, konzistentnosti ciljeva i transparentnosti djelovanja, te kakvi su im odnosi sa medijima.

Privlačenje pažnje javnosti

Princip privlačenja pažnje u ovoj, ali i drugim akcijama organizacije ogleda se u ciljanju različitih segmenata publike putem različitih medija i metoda: obavještavanje putem web-sajta, korištenje društvenih mreža i organizovanje performansa i/ili protesta sa transparentima i simboličnim predmetima. Konkretno, ova funkcija privlačenja pažnje daje najviše efekta kada se kombinuju elementi performansa sa ulogom žrtve, što je ReStart uspio postići (planirano ili neplanirano). U situaciji kada su organizovali prvu akciju “Zatvori škole, kupi Audi”, nakon što su iza zgrade Vlade RS parkirali stari “kadet”, simbolizujući šta misle o tome kakvo vozilo zaslužuje ministar, desio se obračun na parkingu sa direktorom FK Borac. Ne ulazeći u detalje tog verbalnog okršaja, dio publike je počeo percipirati ReStart kao “organizaciju koju neko pokušava zaustaviti”, što je neophodan segment političke borbe. Takvoj percepciji “žrtve” je doprinio tekst dekana Fakulteta bezbjednosti u Banjoj Luci, koji je gotovo refleksno kao jedan od savjetnika predsjednika RS-a pisao o tome kako su “restartovci” Soroševi plaćenici – bez ijednog dokaza.

Ono što iz ugla privlačenja pažnje nije dobro urađeno jeste nepojavljivanje ReStarta na performansu koji su organizovali kao organizacija uz pomoć odbornika Draška Stanivukovića iz PDP-a. Naime, Stanivuković je ponovio zahtjeve akcije tako što je organizovao press-konferenciju na ulici pored zgrade Vlade RS. Iako su organizatori nakon toga snosili posljedice u vidu prekršajnog naloga za ometanje saobraćaja, iz ugla odnosa s javnošću, za ReStart je ovaj događaj bio još više poguban. Zašto na ovom događaju nije bilo članova ReStarta iako su formalno organizatori istog? Dio publike se može zapitati isto i protumačiti ovaj potez kao “guranje u vatru” opozicije.

Da li su ciljevi konzistentni?

Konzistentnost ciljeva je nešto što je ReStartu donosilo najviše kredibiliteta iako su u drugom događaju taj princip doveli u pitanje. Ono što je nesporno jeste da ReStart kao udruženje ima jasne ciljeve i konkretne mjere kojima ih želi postići, čega su se većim dijelom i pridržavali u organizovanim akcijama. Kao organizacija koja se deklarisano bori protiv partokratije, postavili su konkretne ciljeve akcije, među kojima su najvažniji smanjenje dozvoljenog budžeta za kupovinu automobila na 50.000 KM plus PDV i smjena ministra prosvjete i kulture RS-a. Sviđalo se nekome ili ne, ovo su konkretni primjeri jasno artikulisanih ciljeva u javnoj kampanji. Mjera kojom se treba postići prvi cilj bila je peticija, kojom je ReStart uz pomoć Draška Stanivukovića prikupio 6.500 potpisa podrške. Zašto je važan ovakav metod? Zato što se u visoko podijeljenom društvu u BiH i entitetima gotovo svaki pojedinac može odlučiti na akciju podrške, bez obzira kojoj opciji pripadao. Posmatrano sa logičke strane, cilj i mjera su tako dobro postavljeni da ako se neko ne slaže sa peticijom, ne može pronaći argument protiv (osim onog ad hominem).

Ovaj element konzistentnosti je narušen uoči drugog protesta, kada su iz ReStarta obavijestili da se zahtjev za smjenu jednog ministra mijenja u zahtjev za smjenu kompletne Vlade RS. Ovaj cilj kao takav ne bi bio problematičan da se artikulisao mnogo ranije, nego je problem u tome što se ta odluka promijenila dan uoči protesta. Ne ulazeći u motive organizacije, iz ugla odnosa s javnošću ovaj potez se može okarakterisati kao nekonzistentan, jer je organizacija ranije “navikla” publiku na preciznost i dosljednost.

Kako mediji (zlo)upotrebljavaju neprovjerene informacije

Transparentnost djelovanja i odnos sa medijima je centralni dio ove analize, uzimajući u obzir epilog drugog protesta u Banjoj Luci. Odmah nakon protesta i iznešenih zahtjeva, ReStart se našao na meti Srne, portala Princip i RTRS-a koji je prenosio njihove informacije. RTRS je objavio tekst “Saša Radulović posredovao u formiranju ‘Restart Srpska’“, pozivajući se na portal Princip. Posmatrano iz ugla medija i uredništva, ovdje ne bi bilo ništa problematično da je informacija provjerljiva i kredibilna, tj. da je došla iz izvora koji je moguće verifikovati. Međutim, portal Princip.news ne prolazi test provjerljivosti jer ne sadrži nikakve podatke o vlasništvu, uređivačkoj politici ili novinarskim pravilima. Pošto živimo u državi koja još uvijek nema uređenu regulativu online medija, Princip.news može objaviti bilo kakve neprovjerene informacije, ali je problematično kada javni servis ili drugi mediji takvu vijest nekritički preuzimaju. Ne ulazeći u to da li RTRS ili Princip.news imaju dokaze za tvrdnje iz teksta, oni ih nisu ponudili publici i to je jedino važno. Ovako objavljeni tekstovi samo pojačavaju kredibilitet ReStarta, jer njihovo rukovodstvo može transparentno reagovati i pokazati istinu (što su oni i uradili, nudeći uvid u njihove račune).

Kada je u pitanju drugi najgledaniji medij u Republici Srpskoj ‒ BN televizija, on je otvoreno stao na stranu ReStarta, što je bilo očekivano. Isto kao što je RTRS žurio da objavi neprovjerene informacije koje su rušile kredibilitet ReStarta jer to odgovara vladajućoj strani u RS-u, tako je BN recipročno objavljivao sve tekstove koji su išli u prilog opoziciji. I prije ovih događaja, ReStart se otvoreno stavio na stranu koja ne podržava RTRS, smatrajući ih institucijom koja podržava partokratiju, što može biti dio RTRS-ovog motiva za objavljivanje neprovjerenih informacija o njima.

Pozicija ReStarta u budućnosti

Gdje su ReStart i oni koji ih otvoreno podržavaju trenutno? Protiv Stefana Blagića, osnivača organizacije i predsjednika, policija je podnijela prekršajni nalog zbog navodnog nedovoljnog osiguranja protesta. Platio je kaznu od 500 KM, navodeći kako je prihvatio odgovornost da ne bi snosio i sudske troškove postupka. Protiv Draška Stanivukovića, odbornika iz stranke PDP, podnijet je prekršajni nalog u kojem ga terete za motivisanje učesnika protesta da “krenu u zgradu Vlade”. Iako može da plati kaznu od 1.500 KM, što on ne krije, trenutno odbija da je plati i čeka zatvorsku kaznu. Pored svega toga, ReStart i Stanivuković su mete nedavnih hakerskih napada u kojima su im blokirani profili na društvenim mrežama.

Naša analiza o odnosima s javnošću i medijima ReStarta pokazala je da ova organizacija, svjesno ili nesvjesno, dobro upravlja privlačenjem pažnje, ima određenih problema u konzistentnosti ciljeva i ima solidan odnos prema medijima, pogotovo onima koji objavljuju neprovjerene informacije. ReStart kao organizacija sigurno ima svojih nedostataka u identitetu i imidžu, ali pokazuju kako jedno malo udruženje može da poljulja oslonce statusa quo u nekom društvu. Uostalom, postoji samo jedno mjerilo opravdanosti, a to je: koliko dobrih promjena neko ili nešto donosi svom društvu. Možda ovakve organizacije ne mogu promijeniti politički sistem, ali mogu učiniti male korake kako bi svima bilo bolje – bez obzira na političku orijentaciju.