Više od jednog vijeka novinari širom Sjedinjenih Američkih Država, ali i pisci, fotografi i muzičari, priželjkuju da se nađu među dobitnicima Pulitzerove nagrade.

Prvi put je dodijeljena četvrtog juna 1917, godinu dana prije izbijanja epidemije španske groznice, a ovogodišnja – u jeku pandemije novog koronavirusa.

Ironično izustivši ovu informaciju, administratorka nagrade Dana Canedy je početkom maja, sa zakašnjenjem od dvije sedmice, pobjednike proglašavala iz dnevne sobe, umjesto na Univerzitetu Kolumbija u New Yorku.

Popularnog Pulitzera dobijali su i ljudi porijeklom iz Srbije – naučnik Mihajlo Pupin i pjesnik Charles Simić.

Nagrada je nazvana po Josephu Pulitzeru, koji je kao sedamnaestogodišnjak došao u Ameriku iz Mađarske.

Bio je vlasnik listova Post-Dispatch iz Saint Louisa, World i Evening World iz New Yorka, a smatraju ga i začetnikom „žute štampe”. Veliki pristalica Demokratske partije i kasnije kongresmen iz New Yorka, Pulitzer se pamti i po naporima da Kip slobode ostane u ovom gradu.

Na zvaničnom web siteu Pulitzerove nagrade piše da se „žestoko, poput jastreba, borio protiv nečasne vlade”, kao i da „u borbi nije zazirao od senzacionalizma”. Njegova želja je bila da otvori prvu novinarsku školu u svijetu, što je 1892. godine predložio Univerzitetu Kolumbija u New Yorku.

Želja mu tada nije bila uslišena, ali je škola ipak otvorena – 1912. godine, godinu dana poslije njegove smrti.

Pulitzer je u testamentu ostavio Univerzitetu Kolumbija dva miliona dolara za osnivanje novinarske škole, od čega je četvrtina opredijeljena za nagradni fond i stipendije za „podsticaj javne službe i morala, američke književnosti i unapređenje obrazovanja”.

Pulitzerova nagrada se dodjeljuje u 22 kategorije – petnaest iz oblasti novinarstva i sedam književnih i muzičkih nagrada.

Izvještavanje u javnom interesu, najnovija vijest, istraživačko novinarstvo, foto-vijest, lokalno, nacionalno i međunarodno izvještavanje, samo su neke kategorije iz oblasti novinarstva za koje se dobija nagrada.

Od ove godine kao novina uvedeno je audio izvještavanje, a prva takva nagrada pripala je Los Angeles Timesu i Vice Newsu za izvještavanje o migracionoj politici Trumpove administracije.

Nagrada se dodjeljuje i u književnim kategorijama – fikcija, drama, historija, poezija, biografija i publicistika, a jedan „Pulitzer” je rezerviran i za muziku.

Za Pulitzerovu nagradu iz oblasti književnosti i muzike mogu da se prijave samo državljani SAD, izuzev u kategoriji „historija”, gdje autor može biti druge nacionalnosti. Novinari iz drugih država mogu biti kandidirani, ali njihov rad mora biti objavljen u američkoj štampi.

Laureati – pojedinac, grupa ili zaposleni u redakciji – dobijaju 15.000 dolara i certifikat, dok najbolji u kategoriji izvještavanja u javnom interesu dobija „zlatnu medalju”.

Na jednoj strani medalje se nalazi portret Benjamina Franklina i ime dobitnika, dok na drugoj, uz ugravirane riječi zahvalnosti, stoji prikaz radnika u štampariji i godina dodjele nagrade.

Svake godine na konkurs za Pulitzerovu nagradu pristigne više od 2.500 prijava.

Odluke o finalistima donose 102 člana 20 zasebnih žirija. Poslije pregledanih radova, oni predlažu po tri nominacije u svakoj kategoriji. Pobjednike glasanjem bira Odbor Pulitzerove nagrade koji čini petnaestak stručnjaka, urednika, profesora i novinara. Ukoliko nema većine prilikom glasanja, postoji mogućnost da se nagrada te godine ne dodijeli.

Brojne kontroverze su pratile Pulitzerovu nagradu, a odbor je često bio na meti kritike zbog odluka.

– S obzirom na subjektivnu prirodu procesa nagrađivanja, to je neizbježno – piše na zvaničnom web siteu Pulitzerove nagrade. Dodaju da su tokom godina postali manje konzervativni u odabiru, posebno kod nagrađivanja književnih djela.

Ipak, kada je 1963. godine žiri nominirao dramu „Ko se boji Virginije Woolf” Edwarda Albeea, Odbor je procijenio da scenario nema dovoljno „kulturnog uzdizanja”, prije svega zbog „seksualne permisivnosti” i „grubog dijaloga”.

Godine 1941. godine Odbor je odbio da nagradi Ernesta Hemingwaya za roman „Za kim zvono zvoni”. Razlog je također bio „pitanje ukusa”, ali je 1953. godine Hemingway nagrađen za djelo „Starac i more”.

Kao primjer pozitivne promjene navodi se 1993. godina, kada je Tony Kushner dobio Pulitzera za predstavu „Anđeli u Americi: Milenijum se približava”, koja se bavi temom homoseksualnosti na samim počecima otkrića bolesti side i krizom koju je uzrokovala.

Dešavalo se da bude zatraženo oduzimanje Pulitzerove nagrade, kao u slučaju novinara Waltera Durantyja, dopisnika New York Timesa iz Moskve početkom tridesetih i Williama Laurence, koji je pisao o atomskom bombardiranju Nagasakija 1945. godine.

Među dobitnicima ima i onih porijeklom iz Srbije – Mihajlo Pupin nagrađen je 1924. godine za autobiografsko djelo na engleskom jeziku From Immigrant to Inventor, koje je pet godina kasnije objavljeno na srpskom jeziku pod naslovom „Sa pašnjaka do naučenjaka”.

Novinar Walter Bogdanić, porijeklom iz Srbije, tri puta je bio dobitnik – 1988., 2005. i 2008. godine. Nagrađen je za priče o „lošim testiranjima u američkim medicinskim laboratorijima”, „izbjegavanju odgovornosti korporacija za smrt na željezničkim prijelazima” i „toksičnim sastojcima u medicinskim i drugim proizvodima uvezenim iz Kine u SAD”.

Charles Simić je nagrađen 1990. godine za zbirku pjesama „Svijet se ne završava”, dok je prošle godine nagradu dobio i Goran Tomašević kao član foto-tima agencije Reuters.

Ipak, najveći je broj onih čije se zasluge nisu dovodile u pitanje.

Pulitzerova nagrada za muziku je u početku uglavnom odlazila klasičnim muzičarima, ali se to vremenom mijenjalo, pa je tako 2018. godine nagrada pripala Kendricku Lamaru. Američki reper nove generacije dobio je nagradu za album Damn, čime je postao „Pulitzerov pobjednik koji je najčešće pretraživan”.

Pulitzera za biografiju dobio je John F. Kennedy. On je 1957. godine nagrađen za knjigu „Uzori hrabrosti”, čime je postao prvi, a do danas i jedni, američki predsjednik sa Pulitzerovom nagradom.

Prva nagrađena Afroamerikanka bila je Annie Allen 1950. godine za knjigu poezije „Gwendolyn Brooks”.

Ovogodišnju nagradu u kategoriji fikcije, drugi put u četiri godine, dobio je Colson Whitehead za roman „Momci iz Nikla”, koja govori o zlostavljanju u popravnom domu na Floridi u vrijeme rasističkih zakona krajem 19. vijeka.

Laureati su, između ostalih, bili i Arthur Miller, Harper Lee, Margaret Mitchell, Roger Ebert i mnogi drugi.

U okviru Pulitzera dodjeljuju se i stipendije, ali i specijalna priznanja. Tako je prošle godine Aretha Franklin posthumno nagrađena za „ogroman doprinos američkoj muzici i kulturi”.

Izvor: BBC/Nemanja Mitrović

P.S.: Istaknuti bosanskohercegovački fotograf Damir Šagolj bio je dio tima novinske agencije Reuters koji je 2018. godine nagrađen Pulitzerovom nagradom za fotoreportažu.

Šagolj koji se fotografijom bavi više od 20 godina, 2017. godine proglašen je Reutersovim fotografom godine, a potom su se njegove četiri fotografije našle u serijalu za koji je ta agencija nagrađena Pulitzerom.

Te četiri fotografije dio su serijala koji opisuje bijeg naroda Rohinga iz Mianmara. Fotografiju dječaka Abdul Aziza, zauvijek zaklopljenih očiju prekrivenih s dva zelena lista, snimio je u izbjegličkom kampu u Bangladešu. (opaska analiziraj.ba)