U većini zemalja zapadnog Balkana tokom prošle godine zabilježeno je nazadovanje demokratije, kako se širom Evrope i Evroazije pojačavaju napadi na demokratiju, navodi nevladina organizacija Freedom House u izvještaju “Zemlje u tranziciji”.

Pad u ocjenama demokratije imale su Albanija, Crna Gora, Kosovo i Srbija, dok je napredak ostvaren samo u Bosni i Hercegovini i Sjevernoj Makedoniji, pokazuje izvještaj nevladine organizacije sa sjedištem u Sjedinjenim Američkim Državama.

U Hrvatskoj nije bilo promjena, ali je do pogoršanja došlo u Sloveniji koja je jedina u regionu svrstana u red “konsolidovanih demokratija”.

U izvještaju koji obuhvata 29 zemalja bivšeg Sovjetskog Saveza i Istočne Evrope, Freedom House navodi da se napadi na demokratske institucije šire brže nego ikad ranije u Evropi i Evroaziji i da prerastaju u izazov samoj demokratiji.

Od 29 zemalja, 18 je imalo pad u demokratskom skoru, dok su poboljšani rezultati u samo šest zemalja, ističe Freedom House, dodajući da u pet nije bilo promjene.

To označava 17 uzastopnu godinu ukupnog pada u izvještajima “Zemlje u tranziciji”, čime je broj zemalja koje se smatraju demokratskim najniži od kada se izvještaj objavljuje.

Sve zemlje zapadnog Balkana svrstane su u, kako navodi Freedom House, “sivu zonu” hibridnih režima između demokratije i autokratskih sistema.

Albanija je, prema ovogodišnjem izvještaju Freedom Housea, imala pad u demokratskim poenima sa 3,82 na 3,75, što odražava pogoršanja u oblastima civilno društvo i nezavisni mediji. Ipak, Albanija od niza oblasti po kojima Freedom House procjenjuje stanje demokratije u rasponu od jedan do sedam, najbolju ocjenu ima u oblasti civilno društvo (4,75), a najgoru u oblasti korupcija (2,75).

U BiH je poslije deset godina nazadovanja ili stagniranja, prošle godine prvi put ostvareno poboljšanje s rastom u demokratskom skoru sa 3,32 na 3,36 usljed napredovanja u oblasti lokalno demokratsko upravljanje. S druge strane, najgoru ocjenu je BiH dobila u oblasti nacionalno demokratsko upravljanje (2), dok je najbolje ocijenjena u oblastima izborni proces i civilno društvo (4,5).

Crna Gora je imala pad sa 3,86 na 3,82 u demokratskom skoru s pogoršanjem u oblasti lokalno demokratsko upravljanje. Najbolju ocjenu Crna Gora ima u oblasti civilno društvo (5,25), a najgoru u korupciji (3,00).

Na Kosovu je poslije pet godina kontinuiranog napredovanja, prošle godine prvi put zabilježen pad u demokratskom skoru s 3,18 na 3,14, uslijed nazadovanja u oblasti nacionalno demokratsko upravljanje. Najbolju ocjenu Kosovo je dobilo u oblasti civilno društvo (4,5), a najgoru u oblasti korupcija (2,25).

Srbija je, prema izvještaju Freedom Housea, u posljednjih sedam godina u stalnom padu u nivou demokratije i prošle godine je od zemalja zapadnog Balkana imala najveći pad u demokratskim poenima sa 3,96 na 3,89, usljed pogoršanja u oblastima nacionalno demokratsko upravljanje i Izborni proces. Istovremeno, najbolju ocjenu ima u oblasti civilno društvo (5,5), a najgoru u oblastima nacionalno demokratsko upravljanje i nezavisni mediji (3,25).

Sjeverna Makedonija je, prema izvještaju Freedom Housea, ostvarila pomak u demokratskom skoru s 3,75 na 3,82, s poboljšanjima u oblastima nacionalno demokratsko upravljanje i izborni proces. Najbolju ocjenu ima u oblasti civilno društvo (4,75), a najgoru u oblastima pravosudni okvir i nezavisnost i korupcija (3,25).

Vlada lijevog centra premijera Zorana Zaeva je popravila dio štete koju je institucijama nanijela prethodna vlada desničarskih populista, navodi Freedom House, dodajući da Vlada u Skoplju još ima šansu da donese blagodati demokratije.

Vladajući političari i stranke šire antidemokratske prakse širom regiona od srednje Evrope do centralne Azija. Tokom protekle decenije, usred erozija liberalno-demokratskog poretka i uspona autoritarnih sila, ideja demokratije počela je da gubi vrijednost u mnogim prijestolnicama.

Neuspjeh institucija da riješe brige u društvu, povećana polarizacija i rastuća nejednakost podstakli su neizvjesnost i gnjev, dok je, kako se navodi u izvještaju, loše upravljanje krizom pandemije Covid-19 u velikim demokratijama dalo dodatnu hranu onima koji žele da iskoriste razočaranje tradicionalnim zastupnicima demokratskog upravljanja.

Možda jedina svijetla tačka u Evroaziji je otpornost civilnog društva pred pogoršanjem demokratije i pandemijom Covid-19, ocjenjuje Freedom House.

Organizirane civilne grupe, ad hoc inicijative i savjesni građani udružili su snage da ispune prazninu koji je ostavila država u 2020. godini. To je, navodi Freedom House, razobličilo velike neuspjehe u upravljanju autokratskih režima, dok je stanovništvu pružilo preko potrebnu pomoć i nadu u vrijeme krize.

Po pogoršanju u stanju demokratije tokom protekle decenije, posebno se izdvajaju Poljska i Mađarska koja je poslije najvećeg pada zabilježenog u “Zemljama u tranziciji” prošle godine svrstana u kategoriju “Tranzicioni/hibridni režim”.

Poljska, s druge strane, i dalje je među “djelimično konsolidiranim demokratijama, ali je njen pad u proteklih ped godina strmiji od mađarskog.

Mađarski model zauzimanja medija, otvoreno su prigrlile slično orijentirane vlade u regionu, navodi Freedom House, dodajući da su u Srbiji predsjednik Aleksandar Vučić i njegova Srpska napredna stranka (SNS) nadzirali kampanju klevetanja i provladinu propagandu koji su doprinijeli ubjedljivoj pobjedi SNS-a na izborima i formiranju nereprezentativnog parlamenta 2020. godine.

U Slovenija je premijer Janez Janša – koji je imao koristi od mađarskih investicija u slovenačke medije – podigao verbalne napade na novinare na novi nivo.

Antidemokratski političari također dijele prakse i uče jedni od drugih, ubrzavajući okretanja ka alternativnim sistemima.

Izvor: Radio Slobodna Evropa