Reporteri bez granica (RSF), koji doprinose godišnjem izvještaju Evropske komisije o vladavini prava u Evropskoj uniji (EU), osudili su upornu neaktivnost Komisije dok se u državama članicama nastavljaju napadi na slobodu medija te su pozivali Komisiju da preuzme odgovornost za provođenje svojih pravila i učini sve što je u njenoj moći da zaustavi eroziju slobode medija u Evropi.
RSF je nedvosmisleno iznio svoju ozbiljnu procjenu stanja slobode medija u EU u svom doprinosu Izvještaju o vladavini prava za 2025. godinu – petom uzastopnom podnošenju za godišnji izvještaj: „Preporuke Komisije sistematski ignoriraju države članice bez ikakvih posljedica“.
Ova analiza zasniva se na uzorku od osam evropskih zemalja koje predstavljaju raznolikost kontinenta – od viših do nižih pozicija na RSF-ovom Svjetskom indeksu slobode medija – zajedno s jednom zemljom kandidatom, Srbijom.
– Doprinosi RSF-a izvještaju Evropske komisije o vladavini prava prikazuju poražavajuću sliku neaktivnosti Komisije pred kršenjima slobode medija u državama članicama i zemljama kandidatima. Moraju prestati zabijati glavu u pijesak i u potpunosti iskoristiti svaki pravni alat koji joj stoji na raspolaganju, uključujući Evropski zakon o slobodi medija, te pokrenuti postupke zbog kršenja slobode medija protiv država članica koje ne poštuju pravila EU-a – kazala je Julie Majerczak, šefica ureda RSF-a u Briselu.
Dodala je da se mora razmotriti reforma uvjetovanosti EU fondova državama članicama kako bi uključila slobodu medija, čineći ove mjere potpuno efikasnim. Komisija je u poziciji da djeluje „vrijeme je da pokaže političku hrabrost“.
Sistematsko zanemarivanje preporuka Evropske komisije otkriva jednu od dvije temeljne prepreke za provođenje pravila o slobodi medija: države članice ne poštuju vlastite zakone.
U Grčkoj (koja zauzima 88. mjesto na RSF-ovom Indeksu), Rumuniji (49.) i Slovačkoj (29.), nezavisnost novinarstva – javne službe – zakonski je zagarantirana, ali u praksi su mediji podložni politiziranom i netransparentnom sistemu upravljanja koji ugrožava njihovu uredničku nezavisnost.
U Mađarskoj je problem karakteriziran izobličenjem demokratskih struktura: dok je sloboda štampe zakonski priznata, medijski pluralizam praktično ne postoji zbog gotovo potpune kontrole nad medijskim pejzažem koju vrši režim Viktora Orbana.
U međuvremenu, Bugarska (59.) nema političku volju da provede zakonske garancije uredničke nezavisnosti za javnu televiziju, prema informacijama RSF-a.
Drugi veliki problem odnosi se na regulatorna tijela država članica, čija su nezavisnost i efikasnost ključne za medijski pluralizam, kako je zagarantiran Evropskim zakonom o slobodi medija (EMFA). Mnoga od ovih regulatornih tijela su neefikasna ili popuštaju pod političkim pritiscima.
U Francuskoj (21.), regulatorno tijelo Arcom je nezavisno, ali ne poduzima inicijative unutar svog mandata. U Slovačkoj, cijelo postojanje nezavisnog regulatora ugroženo je od strane predsjednika Fica i njegove vlade.
U Srbiji (98.), koja je kandidatkinja za članstvo u EU od 2012. godine, regulatorno tijelo u teoriji poštuje nezavisnost propisanu evropskim pravom, ali je u praksi pod uticajem političkih vlasti i nesposobno je suzbiti propagandu iz Rusije i srbijanskog režima.
Iako je na papiru nezavisno od političke moći, Mađarsko vijeće za medije slično je zloupotrijebljeno u korist režima Viktora Orbana.
U međuvremenu, Poljska (47.) ima regulatorno tijelo koje je instrumentalizirano da služi krajnje desnoj stranci Pravo i pravda (PiS), koja, uprkos izbornom porazu 2023. godine, nastavlja kontrolirati dijelove medijskog pejzaža.
Evropska unija je, međutim, dobro opremljena da se nosi s ovim prijetnjama: prvo, kroz reformu uvjetovanosti fondova, a zatim kroz EMFA, tekst koji uzima u obzir preporuke RSF-a o slobodi medija. Sada je na Komisiji da dokaže svoju efikasnost, navode iz RSF-a.
Izvor: RSF
