Istraživanja javnog mnjenja i objavljivanje rejtinga političkih partija u medijima su sigurni vjesnici izbora i to se veoma dobro može vidjeti ovih dana u Republici Srpskoj.

Tako na portalu Alternativne televizije možemo pročitati da „SNSD je najpopularnija politička stranka u Trebinju, Palama i Istočnom Novom Sarajevu, a u Tesliću tijesnu bitku na predstojećim lokalnim izborima mogli bi voditi sa SDS-om. Rezultati su ovo istraživanja u koje je ATV imala uvid“.

Uvid u istraživanja je imao i portal Srpskainfo.com: „Prema rezultatima istraživanja po modelu telefonske ankete, koje je provela renomirana marketinška agencija iz Beograda,… Ispitivanje na uzorku od 1.812 anketiranih građana, u koje je ‘Faktor’ imao uvid, obavljeno je u svim izbornim jedinicama na teritoriji Republike Srpske od 3. do 14. maja.“

Pa dobro, u čemu je problem?

Postoji više problema.

U skladu sa preporukama Savjeta Evrope, mediji su prilikom objavljivanja rezultata istraživanja dužni da objave sljedeće elemente:

• Naziv organizacije koja je naručila istraživanje
• Naziv agencije koja je sprovela istraživanje i metod koji koristi
• Uzorak i moguća odstupanja
• Datum sprovođenja istraživanja.

Ni Alternativna televizija, ni Srpskainfo nisu navele ko je naručio istraživanje iako alternativci tvrde da su imali uvid u rezultate istraživanja, dok je Srpskainfo.com povjerovala informacijama Faktora da je imao uvid u rezultate nekog istraživanja. Sasvim je realno da je neko doturio grafikone i tabele medijima koji idu u prilog nekoj političkoj opciji, ali ne i kompletan izvještaj u kojem bi trebalo da stoji ko je naručilac posla, baš kao i ko je taj posao uradio.

Dok Alternativna televizija ne navodi ni naziv agencije koja je uradila istraživanje, Srpskainfo.com nas ubjeđuje, iako je posredno saznala za njih,  da je to djelo „renomirane marketinške agencije iz Beograda“, a mi im moramo vjerovati na riječ.

Alternativna televizija nam ne daje veličinu uzorka, ni stepen mogućeg odstupanja, dok Srpskainfo.com navodi da je u pitanju uzorak od 1.812 ispitanika i da je istraživanje urađeno „po modelu telefonske ankete“.

Datum istraživanja za Alternativnu televiziju nije važan, koliko je važno da SNSD razbija opoziciju u pojedinim gradovima, dok je istraživanje koje je objavila Srpskainfo urađeno početkom maja.

Nadam se da je ovo dovoljan dokaz da se mediji ne pridržavaju osnovnih preporuka koje je Savjet Evrope definisao kada se radi o prezentovanju rezultata istraživanja javnog mnjenja.

Ali to nije sve.

Postavlja se opravdano pitanje koliko je relevantno raditi istraživanja javnog mnjenja u vrijeme pandemije, tj. u vremenu u kojem su emocije povišene, gdje ljudi strepe za vlastite i živote svojih bližnjih, gdje sistem vrši pritisak na građane uvođenjem policijskog sata, gdje se stavovi lako mijenjaju u zavisnosti od situacije na terenu, gdje postoji mogućnost da vas kazne jer širite lažne informacije i paniku, gdje partije na vlasti dominiraju jer kontrolišu sve institucije i medije, a opozicije nema ni u vremenskoj prognozi.

Imamo tu problem koji je još važniji. Kada radite istraživanja javnog mnjenja CATI metodom, tj. telefonom, važno je imati na umu da se tada najčešće zovu domaćinstva koja posjeduju fiksni telefon. Prema podacima MTEL-a, u Republici Srpskoj trenutno ima oko 250.000 korisnika fiksne mreže, a ako izuzmemo privredne subjekte, onda je taj broj još manji. Istovremeno, prema popisu iz 2013. godine, u Republici Srpskoj je bilo 408.825 domaćinstava, što znači da manje od 60% domaćinstava ima fiksni telefon u kući. U prevodu to znači da još niste ni počeli istraživanje a već ste iz uzorka isključili 40% domaćinstava.

Postavlja se pitanje da li možete donositi bilo kakve generalizacije s tako „deformisanim“ uzorkom?

Bilo kako bilo, istraživanja javnog mnjenja u Bosni i Hercegovini najčešće služe da manipulišu javnim mnjenjem, a ne da ga informišu.